Systemy polityczne Podręcznik akademicki Tom 1 Zagadnienia teoretyczne

WPROWADZENIE 13
I. WPROWADZENIE DO ANALIZY SYSTEMU POLITYCZNEGO PAŃSTWA 17
1. Co to jest system polityczny? 17
2. System polityczny państwa 23
2.1. Uwagi wstępne 23
2.2. Podejście instytucjonalne i neoinstytucjonalne 24
2.2.1. Perspektywa horyzontalna 24
2.2.2. Perspektywa wertykalna 26
2.3. Podejście procesualne 26
2.3.1. Uwagi wstępne 26
2.3.2. Parlamentarny łańcuch rządzenia 29
2.3.3. Governance 30
2.3.4. Multi-level governance 32
2.3.5. Procesualne ujęcie demokracji 33
2.4. Podejście systemowe 34
3. Klasyfikowanie systemów politycznych państw 36
3.1. Założenia i wyzwania klasyfikacji systemów politycznych państw 36
3.2. Klasyfikacje systemów politycznych państw 37
II. SYSTEMY DEMOKRATYCZNE I NIEDEMOKRATYCZNE 45
1. Demokracja 45
1.1. Wokół suwerenności narodu: rządy ludu czy zgoda ludu? 45
1.2. Demokracja a tyrania większości 47
1.3. Prawa i wolności w demokracji 49
1.4. Demokratyczne przedstawicielstwo 50
1.5. Demokracja jako system rywalizacji i kompromisu 51
1.6. Demokratyczne przywództwo 52
1.7. Podział władzy 53
1.8. Państwo prawa 54
1.9. Fałsz „innych demokracji” 55
1.10. Definicje 55
2. Autorytaryzm 58
2.1. Cechy autorytaryzmu 58
2.2. Klasyfikacje autorytaryzmów 60
3. Totalitaryzm 67
3.1. Istota totalitaryzmu 67
3.2. Totalitaryzm – fenomen współczesności 70
3.3. Krytyczne interpretacje totalitaryzmu 71
III. WYBORY I REFERENDA 81
1. Uwagi wstępne 81
2. Wybory 82
2.1. Dlaczego wybory? 82
2.2. Podstawowe definicje 85
2.2.1. Wybory 85
2.2.2. System wyborczy 88
2.2.3. Prawo wyborcze 89
2.2.4. Demokratyczne prawo wyborcze 90
2.3. Rodzaje wyborów 94
2.4. Funkcje wyborów 97
2.5. Konstrukcja systemu wyborczego 99
2.5.1. Formuła wyborcza 99
2.5.2. Metoda wyborcza 100
2.5.3. Podział na okręgi wyborcze 103
2.5.4. Uprawnienia wyborcy w akcie głosowania 104
2.6. Konsekwencje systemów wyborczych 105
3. Referenda 107
3.1. Podstawowe pojęcia i definicje 107
3.2. Referenda w praktyce politycznej 110
3.3. Referenda – za i przeciw 112
4. Inne instytucje demokracji bezpośredniej 113
IV. PARTIE I SYSTEMY PARTYJNE 117
1. Pojęcie partii oraz różne orientacje w badaniach nad partiami 117
1.1. Problemy z definiowaniem partii politycznych 117
1.2. Podstawowe podejścia w badaniach nad partiami 118
1.2.1. Rozpatrywanie partii przez pryzmat ich programu 118
1.2.2. Podejście funkcjonalne 118
1.2.3. Podejście strukturalne 120
1.2.4. Podejście rynkowe 122
1.2.5. Podejście wielopoziomowe 123
2. Geneza partii politycznych 124
2.1. Powstawanie partii jako rezultat rozwoju parlamentaryzmu i upowszechnienia praw wyborczych 125
2.2. Powstawanie partii jako rezultat procesów modernizacji 126
2.3. Powstawanie partii po obaleniu systemu niedemokratycznego 126
3. Struktury organizacyjne partii 127
3.1. Ewolucja organizacyjna – modele partii 127
3.1.1. Partie kadrowe i masowe 128
3.1.2. Partie wyborcze 128
3.1.3. Partie kartelowe 129
3.1.4. Partie politycznych przedsiębiorców 130
3.2. Inne koncepcje i typy partii 132
3.3. Trendy zachodzące we współczesnych strukturach organizacyjnych partii 134
3.3.1. Prezydencjalizacja i profesjonalizacja partii 134
3.3.2. Zmiany w zakresie partyjnych afiliacji 134
4. Funkcje partii 135
4.1. Funkcja społeczna 136
4.2. Funkcja państwowo-publiczna 136
4.3. Funkcja organizacyjna 137
5. Podziały społeczne i konflikty polityczne 138
5.1. Podział lewica–prawica 138
5.2. Geneza podziałów socjopolitycznych oraz ich współczesny kształt 140
5.3. Podziały socjopolityczne w Polsce 141
6. Oblicze ideowo-programowe partii 142
7. Instytucjonalizacja partii politycznych 143
7.1. Instytucjonalizacja prawna 144
7.2. Instytucjonalizacja socjologiczna 145
8. System partyjny – pojęcie, typologie, instytucjonalizacja 147
8.1. Pojęcie systemu partyjnego 147
8.2. Typologie systemów partyjnych 148
8.3. Instytucjonalizacja systemów partyjnych 152
9. Partie w systemie politycznym 153
9.1. Partie w systemach demokratycznych – zjawisko rządów partii 153
9.2. Partie w systemach niedemokratycznych 154
V. PARLAMENTY 159
1. Wprowadzenie do problematyki 159
1.1. Terminologia 159
1.2. Ogólna charakterystyka parlamentu 160
2. Struktura 162
2.1. Jednoizbowość 163
2.2. Dwuizbowość 165
2.2.1. Strukturalna odmienność drugich izb 166
2.2.2. Formuły reprezentacji w drugiej izbie 167
2.2.3. Druga izba jako element moderujący w systemie politycznym 169
2.2.4. Funkcjonalny wymiar dwuizbowości 170
3. Organizacja wewnętrzna i tryb pracy 172
3.1. Organy kierownicze i pomocnicze 172
3.1.1. Organy kierownicze 172
3.1.2. Organy pomocnicze 175
3.2. Partie polityczne w parlamencie 178
3.3. Tryb pracy 180
4. Funkcje 182
4.1. Funkcja reprezentacji politycznej 183
4.2. Funkcja ustawodawcza 186
4.3. Funkcja legitymizacyjna 188
4.4. Funkcja kontrolna 189
VI. RZĄDY I GŁOWY PAŃSTW 191
1. Pojęcie i zakres władzy wykonawczej 191
2. Struktura i funkcjonowanie władzy wykonawczej 192
2.1. Modele władzy wykonawczej 192
2.2. Rząd w strukturze władzy wykonawczej 197
3. Władza wykonawcza w strukturze systemu rządów 202
3.1. Problem odpowiedzialności politycznej członków rządu 202
3.2. System parlamentarny 203
3.3. System prezydencki 209
3.4. System semiprezydencki 211
3.5. System kanclerski 215
3.6. System rządów zgromadzenia 217
4. Wzrastająca rola egzekutywy we współczesnych systemach rządów 219
VII. SĄDOWNICTWO 225
1. Uwagi ogólne 225
2. Zadania sądownictwa 228
3. Zasady sądownictwa 232
3.1. Zasada niezależności sądów 232
3.2. Zasada niezawisłości sędziowskiej 234
3.3. Inne zasady sądownictwa 236
4. Rodzaje sądów 237
4.1. Sądy konstytucyjne 238
4.2. Sądy powszechne 242
4.3. Sądy administracyjne 242
4.4. Sądy wojskowe 243
4.5. Sądownictwo międzynarodowe   243
5. Polityczność władzy sądowniczej 244
VIII. USTRÓJ TERYTORIALNY 247
1. Pojęcie i klasyfikacja ustrojów terytorialnych 247
1.1. Państwa unitarne 248
1.2. Państwa federalne 248
1.3. Konfederacje 250
1.4. Ustrój terytorialny a dekoncentracja władzy 253
2. Rodzaje państw unitarnych 254
2.1. Państwa scentralizowane 254
2.2. Decentralizacja i samorząd regionalny 255
2.3. Państwa zregionalizowane 256
2.4. Autonomia i dewolucja 257
3. Federalizm 258
3.1. Powstanie federacji 258
3.2. Suwerenność w państwie federalnym 259
3.3. Secesja i nullifikacja 262
3.4. Modele ustrojów federalnych 263
3.5. Podział kompetencji w państwach federalnych 265
3.5.1. Podział kompetencji ustawodawczych 266
3.5.2. Podział kompetencji wykonawczych i sądowniczych 268
3.5.3. Rozstrzyganie sporów w państwach federalnych 270
3.6. Autonomia części składowych federacji 270
3.7. Reprezentacja części składowych na poziomie federalnym 273
3.8. Samodzielność polityczna części składowych 276
3.9. Ewolucja systemów federalnych 277
4. Samorząd lokalny 278
4.1. Samorząd municypalny 278
4.2. Inne jednostki samorządu lokalnego 279
4.3. Charakter jednostek samorządu lokalnego 280
4.4. Funkcje i zadania jednostek samorządowych 281
4.5. Modele ustrojowe samorządu 282
4.6. Relacje państwo–samorząd 283