Bezpieczeństwo energetyczne w pierwszej dekadzie XXI wieku Mozaika interesów i geostrategii

Wykaz skrótów i terminów 11
Wstęp 15

Część I. Współczesny krajobraz bezpieczeństwa energetycznego
1. Uwarunkowania geologiczne i geopolityczne u progu drugiej dekady XXI wieku 23
1.1. Bilans zasobów surowcowych świata 23
1.2. Pojęcie i znaczenie bezpieczeństwa energetycznego 29
1.3. Geopolityka „energetycznych szachów” – surowce jako instrument nacisku politycznego 34
2. Piractwo morskie jako zagrożenie dla globalnego systemu bezpieczeństwa energetycznego 37
2.1. Zjawisko piractwa i terroryzmu morskiego 37
2.2. „Wąskie gardła” – główne trasy transportu ropy naft owej na świecie 40

Część II. Uwarunkowania polityki energetycznej państw amerykańskich
3. Polityka energetyczna państw Ameryki Północnej 47
3.1. Polityka energetyczna Stanów Zjednoczonych 47
3.1.1. Zasoby surowcowe Stanów Zjednoczonych 49
3.1.2. Znaczenie ropy naft owej w gospodarce Stanów Zjednoczonych i kierunki dywersyfikacji dostaw 51
3.1.3. Ropa naft owa w bliskowschodniej polityce Stanów Zjednoczonych 58
3.1.4. Gaz łupkowy – czyli gorączka złota XXI wieku 61
3.2. Polityka energetyczna Kanady 65
4. Geopolityka surowcowa państw Ameryki Łacińskiej 70
4.1. Zasoby naturalne Ameryki Łacińskiej 70
4.2. Zasoby i polityka energetyczna Meksyku 73
4.3. Zasoby i polityka energetyczna Wenezueli 78
4.4. Potencjał energetyczny pozostałych państw regionu 85
4.4.1. Ekwador 85
4.4.2. Brazylia 87
4.4.3. Boliwia 91
4.4.4. Kolumbia 93
4.4.5. Chile, Urugwaj, Paragwaj i Argentyna 95

Część III. Afryka i Australia jako potęgi surowcowe
5. Zasoby węglowodorów w Afryce 101
5.1. Algieria 101
5.2. Angola 104
5.3. Egipt 106
5.4. Gwinea Równikowa 108
5.5. Libia 109
5.6. Nigeria 112
5.7. Republika Południowej Afryki 114
5.8. Sudan 116
6. Zasoby mineralne Australii 121
6.1. Bilans i założenia polityki energetycznej 121
6.2. Australia jako światowy eksporter surowców energetycznych 122
6.2.1. Ropa naft owa i gaz ziemny 122
6.2.2. Zasoby węgla kamiennego i brunatnego 125
6.2.3. Energia odnawialna 127
6.2.4. Rudy uranu 127

Część IV. Unia Europejska – Rosja i republiki Kaukazu: energetyczna współzależność
7. Europejska koncepcja bezpieczeństwa energetycznego 133
7.1. Bilans energetyczny Unii Europejskiej: nierównowaga zależności 133
7.1.1. Problem dywersyfikacji dostaw surowców 141
7.1.2. Budowa wspólnego rynku energetycznego wewnątrz UE 145
7.1.3. Przeciwdziałanie zmianom klimatycznym i zwiększenie udziału OZE 152
7.1.4. Zintegrowanie wspólnej wizji polityki energetycznej państw członkowskich w ramach WPZiB UE 154
7.2. Znaczenie regionu nordyckiego dla bezpieczeństwa energetycznego Europy 156
8. Rosyjskie „gry gazowe” – surowce w służbie potencjału siły państwa 165
8.1. Zasoby surowcowe Rosji 165
8.2. Strategiczne szlaki transportu rosyjskiej ropy naftowej i gazu ziemnego 166
8.3. Polityka energetyczna Gazpromu: polityka czy ekonomia? 169
8.4. Rosyjskie inwestycje w infrastrukturę przesyłu gazu 173
8.4.1. Nord Stream 174
8.4.2. South Stream 174
8.5. Problem dialogu energetycznego UE – Rosja 175
8.5.1. Solidarność energetyczna UE a współpraca gigantów 177
8.5.2. „Co jest dobre dla Gazpromu, jest dobre dla Rosji”, czyli rosyjskie inwestycje w europejskim sektorze energetycznym 182
9. Rywalizacja energetyczna w basenie Morza Kaspijskiego w XXI wieku 189
9.1. Status Morza Kaspijskiego: It’s a Sea! It’s a Lake! No. It’s a Pool of Oil 189
9.2. Zasoby państw basenu Morza Kaspijskiego 191
9.2.1. Azerbejdżan 193
9.2.2. Kazachstan 195
9.2.3. Turkmenistan 196
9.2.4. Uzbekistan 200
9.3. Rosyjskie interesy energetyczne wobec byłych republik radzieckich 202
9.4. Niespójność polityki UE wobec państw regionu Azji Środkowej 203
9.4.1. Nabucco 204
9.4.2. Gazociąg ITGI 207
9.4.3. White Stream („Biały Potok”) 207
9.4.4. AGRI – White Stream II 208
9.5. Kraje Azji Środkowej a Chiny 210

Część V. Bezpieczeństwo energetyczne „nowych potęg”
10. Globalne implikacje polityki bezpieczeństwa energetycznego Chin w XXI wieku 217
10.1. Polityka energetyczna Chińskiej Republiki Ludowej 217
10.1.1. Bilans potrzeb surowcowych Chin 217
10.1.2. Narodowa polityka i chińskie koncerny naftowe 221
10.1.3. „Czułe punkty” chińskiej polityki energetycznej 223
10.2. Ekspansja energetyczna Państwa Środka 226
10.2.1. Chiny – nowy gracz w regionie Bliskiego Wschodu 226
10.2.2. „My jesteśmy fabryką świata – niech Afryka będzie naszym spichlerzem”, czyli chińska obecność na Czarnym Lądzie 229
10.2.3. Chińska polityka energetyczna wobec krajów Azji 232
10.2.4. Chińska współpraca energetyczna z krajami Ameryki Łacińskiej 237
11. Polityka energetyczna Indii 240
11.1. Zasoby surowców a potrzeby konsumpcyjne 240
11.2. Projekty dywersyfikacji źródeł importu gazu ziemnego 243
11.2.1. Gazociąg pokoju: Iran – Pakistan – Indie (IPI) 243
11.2.2. Gazociąg Turkmenistan – Afganistan – Pakistan – Indie 246
11.2.3. Birma/Myanmar: nowy szlak importowy 247
11.2.4. Dywersyfikacja paliw: skroplony gaz ziemny 247
11.2.5. Rozwój energetyki jądrowej 248
12. Japonia – „potęga energetycznego ubóstwa” 250
12.1. Zasoby a potrzeby surowcowe 250
12.2. Japoński przemysł energetyki jądrowej 255

Część VI. Energetyczne szanse i wyzwania XXI wieku
13. OPEC – w uścisku kartelu 261
13.1. Geneza i funkcjonowanie OPEC/OAPEC 261
13.2. Charakterystyka surowcowa wybranych państw członkowskich OPEC 265
13.2.1. Arabia Saudyjska 265
13.2.2. Kuwejt 268
13.2.3. Zjednoczone Emiraty Arabskie 269
13.2.4. Katar 270
13.2.5. Irak 271
13.2.6. Iran 273
14. Arktyka – potencjalny „spichlerz” energetyczny świata 277
14.1. Wyścig o złoża Arktyki 277
14.2. Problem statusu regionu arktycznego 279
14.2.1. Komisja do spraw Granic Szelfu Kontynentalnego ONZ 279
14.2.2. Stanowisko państw arktycznych 280
14.2.2.1. Rosja 280
14.2.2.2. Kanada 284
14.2.2.3. Dania 286
14.2.2.4. Norwegia 287
14.2.2.5. Stany Zjednoczone 288
14.3. Pozostali aktorzy zainteresowani obecnością w Arktyce 290

Zakończenie 295
Spis rysunków, tabel, map, schematów i zdjęć 299
Bibliografia 303